Cơ hội để nhà đầu tư tư nhân tham gia đầu tư vào các công trình, dịch vụ công theo hình thức PPP rộng mở hơn rất nhiều

 Ảnh: Lê Tiên

Thêm nhiều cơ hội thu hút tư nhân tham gia đầu tư công trình, dịch vụ công

Theo Quy chế Thí điểm đầu tư theo hình thức đối tác công - tư ban hành kèm theo Quyết định số 71/2010/QĐ-TTg ngày 9/11/2010 của Thủ tướng Chính phủ (Quyết định 71), các lĩnh vực thí điểm đầu tư theo hình thức PPP gồm: Đường bộ, cầu đường bộ, hầm đường bộ, bến phà đường bộ; Đường sắt, cầu đường sắt, hầm đường sắt; Giao thông đô thị; Cảng hàng không, cảng biển, cảng sông; Hệ thống cung cấp nước sạch; Nhà máy điện; Y tế (bệnh viện); Môi trường (nhà máy xử lý chất thải); Các dự án phát triển kết cấu hạ tầng, cung cấp dịch vụ công khác theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ. 

Nghị định số 108/2009/NĐ-CP ngày 27/11/2009 của Chính phủ về đầu tư theo hình thức Hợp đồng BOT, Hợp đồng BTO, Hợp đồng BT (Nghị định 108) quy định Chính phủ khuyến khích thực hiện các dự án xây dựng và vận hành, quản lý công trình kết cấu hạ tầng mới hoặc dự án cải tạo, mở rộng, hiện đại hóa và vận hành, quản lý các công trình hiện có trong các lĩnh vực sau đây: Đường bộ, cầu đường bộ, hầm đường bộ, bến phà đường bộ; Đường sắt, cầu đường sắt, hầm đường sắt; Cảng hàng không, cảng biển, cảng sông; Hệ thống cung cấp nước sạch; hệ thống thoát nước; hệ thống thu gom, xử nước thải, chất thải; Nhà máy điện, đường dây tải điện; Các công trình kết cấu hạ tầng khác theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ.

Nghị định số 24/2011/NĐ-CP ngày 5/4/2011 (Nghị định 24) sửa đổi, bổ sung Nghị định 108 cũng chỉ quy định khuyến khích đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT, BTO và BT đối với các dự án xây dựng, vận hành và quản lý công trình kết cấu hạ tầng thuộc lĩnh vực giao thông đường bộ, đường sắt và cảng hàng không; hệ thống cấp nước, thoát nước, thu gom chất thải; nhà máy điện; các công trình hạ tầng y tế, giáo dục, đào tạo, dạy nghề, văn hoá, thể thao và trụ sở làm việc. Đối với công trình kết cấu hạ tầng không thuộc lĩnh vực này phải báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định trong từng trường hợp cụ thể.

Quá trình thực hiện Nghị định 108 và Quyết định 71 cho thấy, các lĩnh vực đầu tư theo hình thức BOT, BTO, BT như tại Nghị định 108 và PPP theo Quyết định 71 chưa được quy định đầy đủ, đáp ứng nhu cầu đa dạng và ngày càng phát triển của các loại hình dịch vụ mà Nhà nước có thể huy động nguồn vốn tư nhân để tham gia sản xuất, cung ứng. Trên thực tế, một số dự án phát triển công trình kết cấu hạ tầng (như xây dựng chợ, hạ tầng khu công nghiệp, nhà chờ xe buýt, công viên, nhà ở xã hội...), dự án sản xuất, cung ứng một số sản phẩm, dịch vụ đã được đề xuất đầu tư theo hình thức Hợp đồng BOT và BT. Tuy nhiên, các dự án này lại không thuộc lĩnh vực được quy định cụ thể tại Nghị định 108, Nghị định 24 hoặc Quyết định 71 nên phải thực hiện thủ tục trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định. 

Bên cạnh đó, trong thời gian thí điểm thực hiện theo Quyết định 71, một chuyên viên của Vụ Kế hoạch thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã từng chia sẻ với phóng viên Báo Đấu thầu rằng, trong nông nghiệp, PPP có thể thực hiện với rất nhiều lĩnh vực, như: nâng cao giá trị sản phẩm, năng suất của những sản phẩm chủ lực; đầu tư các công trình hạ tầng như hồ chứa nước đa mục tiêu, cảng cá, chợ đầu mối, kho trữ đông; quản lý dịch vụ công trong nông nghiệp nông thôn, như quản lý các công trình thủy lợi… Bộ NN&PTNT đã từng làm việc với nhiều tập đoàn đa quốc gia trong lĩnh vực nông nghiệp để trao đổi về thực hiện PPP đối với một số sản phẩm chủ chốt của Ngành và nhận được sự hưởng ứng khá tốt từ các nhà đầu tư này. Nhu cầu thì có và cấp bách, nhưng khó khăn khi triển khai PPP trong nông nghiệp là nông nghiệp không được quy định thuộc lĩnh vực thí điểm đầu tư theo hình thức PPP trong Quyết định 71, nên không có cơ chế để áp dụng và các dự án nông nghiệp khó hoàn vốn nên cần có cơ chế khuyến khích, chia sẻ rủi ro thích hợp.   

Để giải quyết vướng mắc nêu trên, và phù hợp với nhu cầu, điều kiện, khả năng thực hiện các dự án PPP của các ngành, địa phương, Nghị định PPP bổ sung một số lĩnh vực, dự án đầu tư theo hình thức PPP phù hợp với chủ trương khuyến khích xã hội hóa đầu tư và các dự án đã xác định được khả năng thực hiện theo hình thức PPP. Theo đó, các lĩnh vực đầu tư theo hình thức PPP là các dự án xây dựng, cải tạo, vận hành, kinh doanh, quản lý công trình kết cấu hạ tầng, cung cấp trang thiết bị hoặc dịch vụ công, gồm: Công trình kết cấu hạ tầng giao thông vận tải và các dịch vụ có liên quan; Hệ thống chiếu sáng, hệ thống cung cấp nước sạch, hệ thống thoát nước, hệ thống thu gom, xử lý nước thải, chất thải, nhà ở xã hội, nhà ở tái định cư, nghĩa trang; Nhà máy điện, đường dây tải điện; Công trình kết cấu hạ tầng y tế, giáo dục, đào tạo, dạy nghề, văn hóa, thể thao và các dịch vụ liên quan, trụ sở làm việc của cơ quan nhà nước; Công trình kết cấu hạ tầng thương mại, khoa học và công nghệ, khí tượng thủy văn, khu kinh tế, khu công nghiệp, khu công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung, ứng dụng công nghệ thông tin; Công trình kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn và dịch vụ phát triển liên kết sản xuất gắn với chế biến, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp; và các lĩnh vực khác theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ.

Ảnh: Tiên Giang

Mở rộng nhưng không áp dụng dàn trải, kém hiệu quả

Như vậy, so với Nghị định 108, Quyết định 71 và Nghị định 24, các lĩnh vực đầu tư theo hình thức PPP được mở rộng hơn rất nhiều. Có ý kiến quan ngại rằng, việc mở rộng nhiều lĩnh vực PPP có dẫn đến thực hiện dàn trải không, khi mà trong điều kiện Việt Nam chưa có nhiều kinh nghiệm thực hiện dự án PPP thì cần cân nhắc mở rộng lĩnh vực đầu tư theo hình thức này theo lộ trình nhất định (từ 3 - 5 năm sau khi đã thực hiện thành công một số dự án) để tránh áp dụng tràn lan, kém hiệu quả. 

Tuy nhiên, cần nhìn nhận lại một cách khách quan rằng, ngoài các công trình kết cấu hạ tầng lớn, quan trọng thì các dự án có quy mô vừa và nhỏ trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, thủy lợi, y tế... cũng có nhu cầu đầu tư rất lớn và hiện nay chưa có cơ chế thật sự hiệu quả để huy động sự tham gia của người dân và doanh nghiệp. Từ thực tiễn nhiều năm qua có thể thấy đó là những lĩnh vực đã và đang thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư tư nhân, rất nhiều nhà đầu tư đã bày tỏ mong muốn tham gia vào các dự án trong nông nghiệp, công nghệ thông tin, nhà ở xã hội,… theo hình thức PPP và cơ quan quản lý nhà nước cũng rất khuyến khích chủ trương này, nhưng chưa thực hiện được vì cơ chế chưa đầy đủ.

 Do vậy, việc mở rộng lĩnh vực thu hút đầu tư theo hình thức PPP đối với các dự án nêu trên là cần thiết. Và để tránh áp dụng tràn lan, kém hiệu quả, Nghị định PPP đã quy định cụ thể về điều kiện, tiêu chí lựa chọn dự án PPP theo hướng đảm bảo phù hợp với định hướng thu hút đầu tư, khả năng cân đối nguồn lực của Nhà nước cũng như khả năng thu hồi vốn và lợi nhuận hợp lý của nhà đầu tư. Việc mở rộng thu hút đầu tư theo hình thức PPP vào những lĩnh vực tiềm năng này sẽ giảm đáng kể gánh nặng cho ngân sách nhà nước, tăng chất lượng, đổi mới công nghệ nhiều công trình, dịch vụ công khi huy động, sử dụng được tiềm lực tài chính, năng lực, kinh nghiệm của nhà đầu tư tư nhân. 

Nguyệt Minh - Thu Hà