Những năm gần đây, do biến đổi khí hậu toàn cầu, thiên tai, bão lũ xảy ra ngày càng nhiều, cường độ tàn phá khốc liệt và khó dự báo; nhu cầu của xã hội đối với công tác dự báo, cảnh báo phòng chống thiên tai đòi hỏi ngày càng cao. Thực tế cho thấy, hoạt động kinh tế- xã hội càng phát triển thì nhu cầu sử dụng thông tin, dữ liệu về tài nguyên và môi trường ngày càng lớn. Phần lớn nguồn thông tin, dữ liệu về tài nguyên và môi trường được thu thập thông qua hoạt động điều tra cơ bản, trong đó có hệ thống các mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường. Việc xây dựng và đưa vào vận hành mạng lưới quan trắc hợp lý, hoạt động tương đối ổn định, lâu năm, nhằm đáp ứng đầy đủ, kịp thời, chính xác và có hệ thống các dữ liệu thông tin về tài nguyên và môi trường cho các cấp, các ngành, các thành phần kinh tế; phục vụ công cuộc xây dựng bảo vệ đất nước luôn là nhiệm vụ rất quan trọng và cấp bách.
Thời gian qua, hoạt động quan trắc tài nguyên và môi trường ở nước ta đã đạt được những kết quả quan trọng, góp phần tích cực vào hoạt động quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường, đặc biệt là từ khi thực hiện Quy hoạch tổng thể mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường quốc gia theo quy định tại Quyết định số 16/2007/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ (gọi tắt là Quyết định 16).
Đến nay cả nước đã xây dựng và vận hành mạng lưới khoảng 500 trạm và hàng nghìn điểm quan trắc phân bố rộng khắp trên toàn lãnh thổ; thu thập được khối lượng lớn tư liệu của nhiều lĩnh vực, cung cấp số liệu tương đối đầy đủ, chi tiết về điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và biến động môi trường phục vụ nhu cầu xây dựng quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội; xây dựng được đội ngũ trên 3.000 quan trắc viên chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu quan trắc tài nguyên và môi trường quốc gia. Tuy nhiên, qua 7 năm thực hiện do cả yếu tố chủ quan và khách quan, đến nay Quy hoạch đã bộc lộ một số bất cập mà nếu không khắc phục kịp thời sẽ làm giảm khả năng phục vụ của mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường. Cụ thể như: chưa tính đến xu thế phát triển và quá trình đô thị hóa dẫn tới việc các công trình xây dựng ảnh hưởng lớn đến tầm quan sát và chất lượng của số liệu quan trắc tại một số trạm quan trắc; chưa quy hoạch việc quan trắc để phục vụ cho mục đích ước lượng mưa, điều tiết hồ chứa, kiểm soát tài nguyên nước, nguồn nước xuyên biên giới;... Chính vì vậy, việc sửa đổi, bổ sung Quy hoạch tổng thể mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường quốc gia đến năm 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 16/2007/QĐ-TTg ngày 29 tháng 01 năm 2007 là rất cần thiết.
Toàn cảnh cuộc họp
Mục tiêu tổng quát của dự thảo Quy hoạch mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 là xây dựng hệ thống quan trắc tài nguyên và môi trường hợp lý, thống nhất, đồng bộ, hiện đại, đạt trình độ hàng đầu tại khu vực Châu Á, đáp ứng nhu cầu thông tin điều tra cơ bản phục vụ quản lý nhà nước về tài nguyên nước, tài nguyên đất, biển, hải đảo, khí tượng thủy văn, bảo vệ môi trường; phục vụ dự báo, cảnh báo, phòng, tránh, giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai và ô nhiễm môi trường.
Nội dung dự thảo Quy hoạch gồm 3 phần, bao gồm: (1) Hiện trạng và kết quả thực hiện quy hoạch mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường quốc gia đến năm 2015; (2) Quy hoạch mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường quốc gia đến năm 2025, tầm nhìn 2030; (3) Tổ chức thực hiện Quy hoạch.
Công tác xây dựng và giải pháp thực hiện Quy hoạch đã được cân nhắc trên cơ sở khoa học chuyên ngành, khoa học quản lý và kinh nghiệm thực tiễn về hoạt động của mạng lưới quan trắc những năm qua, về điều kiện kinh tế- xã hội của đất nước và xu hướng phát triển khoa học, công nghệ quan trắc tài nguyên và môi trường trên thế giới.
Phát biểu chỉ đạo cuộc họp, Thứ trưởng Chu Phạm Ngọc Hiển nhấn mạnh, Quy hoạch phải dựa trên nguyên tắc lồng ghép tối đa, trên cơ sở lấy hệ thống quan trắc của lĩnh vực khí tượng thủy văn làm nòng cốt; kế thừa các công trình, điểm, trạm, mạng lưới quan trắc hiện có nhằm tăng hiệu quả kinh tế - kỹ thuật của hoạt động quan trắc... Thứ trưởng cũng đề nghị đơn vị chủ trì tiếp thu, chỉnh sửa các ý kiến đóng góp của các thành viên trong Ban chỉ đạo nhằm tiếp tục hoàn thiện Quy hoạch.